01. Երբ ձյուն է գալիս

Սիրով ընթերցողի դատին եմ հանձնում մի պատմվածք, որ գրել եմ 15 տարեկան հասակում: Խնդրում եմ ընթերցելուց հետո գրեք ինձ իմ էլեկտրոնային փոստի հասցեով: Ցանկացած ստեղծագործողի համար էլ կարևոր է ընթերցողի կարծիքը:

ԵՐԲ ՁՅՈՒՆ Է ԳԱԼԻՍ

Կարդացիր…

Տխուր էր, չէ…

Ոչինչ, դու մի պահ ես տխրում, իսկ ես արդեն հինգ տարի և Աստված գիտի, թե որքան է այսպես շարունակվելու: Հեշտ է, չէ: Ես գիտեմ դու ինչ կմտածես: Իսկ ես` ճիշտ հակառակը: Դժվեր է, և այն էլ այնքան, որ կարելի է…

Երկար մտածեցի ու որոշեցի նամակ գրել: Հիշում ես, անցած նամակում ես գրել էի, որ այն վերջինն է: Բայց ինձ համար անիծված այս աշխարհում ես այսօր նեղված եմ ավելի, քան երբևէ. և պատկերացնում ես, հազարավոր մարդկանց մեջ ես չկարողացա գտնել մեկին, որի հետ զրուցեմ ու թեթևացնեմ, ոչ պակաս, քան երկրագնդի չափ ծանրություն ունեցող հոգիս, ու պատկերացնում ես, ընտրեցի նրան ում ատում եմ ամենից շատ ( քանզի բոլորից շատ սիրել եմ ժամանակին)…

Քեզ…

Այո, քեզ որոշեցի գրել կրկին, մինչդեռ խոստացել էի, որ էլ չեմ գրելու: Իսկ դրա համար միայն Անիին շնորհակալություն կհայտնես: ԵՎ խնդրում եմ նամակս արձագանք չհամարես, որպես կրկին ծագած սիրո, կամ նման մի բանի: Նման զգացմունքներիս ճիչերը վաղուց են մարել: Լսում ես… Հեռավոր անցյալում` հինգ տարի առաջ ու… Փառք Աստծո:

Կարդա…

Վերջում կհասկանաս երևի, թե որքան ատելություն կա այս մի քանի կտոր սպիտակ թղթի վրա` կապույտով ներկված: Հաճույքով սևով կդրոշմեի դրանք: Սակայն ասում են սևով նամակ չեն գրում:

Հիշում ես երբ առաջին անգամ հանդիպեցինք պուրակում: Դա պուրակ չէր, այլ մի քանի ծառերով պատված մի տարածություն, ուր միակ բանն, որին կարելի էր ցայտաղբյուր անվանել, դա ժանգոտված երկաթի դուրս ցցված մի կտոր էր, որից ասեղի բարակությամբ ջուր էր ցայտում և հազիվ հասցնում խոնավացնել այն մի քանի ուռենիների արմատները, որնք հետագայում դարձան իմ կյանքի խորհրդանիշը:

Չգիտեմ ինձ ինչու էիր այդտեղ բերել: Երևի հենց սկզբից էլ ուզում էիր ասել, որ ես այն ուռենիներից մեկն եմ լինելու քեզ հանդիպելուց հետո: ԵՎ ժամանակի ընթացքում պետք է ճյուղերիցս զիճեմ արևի ճառագայթներին, որոնք անխնա կչորացնեն նրանց, որ պետք է նրանց պես մեծանալով հանդերձ ոչ թե բարձրանամ, այլ կռանամ դեպի հողն ու տարիներ հետո, դալար ուռենու տեղ, մի քանի արմատներով հողը գրկած կոճղի մի կտոր պես մենակ պայքարեմ ցրտերի և հողմերի դեմ, որոնք սուրալու են իմ ուղղությամբ այն մեծ տեղի դատարկությունից, որ մի ժամանակ քեզ է պատկանել…

Երբեք այդպես չի լինի:

Իսկ ինչու դու չէիր մտածում, որ ամեն վայրկյան կարող էի լքել քեզ: Գնայի թեկուզ քարքարոտ հեռուներն ու ապրեի այնտեղ` վախենալով անգամ արևից ու քամուց, բայց ոչ քեզ հանդիպելուց: Չէիր մտածում, չէ, և չէիր էլ սպասում…

Հիշում ես դու ձանձրանում էիր նույն բանն անընդհատ տեսնելուց: Որ ամիսը չբոլորած` փոխում էինք տան կահավորանքը, փոխում բնակավայրը, որովհետև դու ձանձրանում էիր նույն հարևաններին տեսնելուց, նույն տեղն ապրելուց: Ես հասկանում էի քեզ: Ես արդեն հարմարվել էի քո` այդ բնավորության  հետ: Որ իմ բնակարանը, կամ մերը, երբեք չի լինելու:

Դու մռայլ էիր դառնում: Երբեմն ժամերով նստում բազկաթոռին ու ոչինչ չէիր խոսում: Երբ գավաթով ջուրը ձեռքիս կանգնում էի կողքիդ, ժամերով սպասում էի, թե Արամը երբ է բարեհաճելու ( հուսով եմ բառս կիսով չափ տեղին կընդունես, որովհետև դու սպասեցնել էիր տալիս չափից ավելի, մտքերդ թափառում էին Աստված գիտի թե ուր ) վերցնել ձեռքիս գավաթն, որ ես շարունակեի գործս, իսկ ես խենթի նման սպասում էի, որովհետև խոստացել էի որ կսիրեմ քեզ, որ կնվիրվեմ, կամ որովհետև ես քեզ այդպես էի սիրում, իսկ դու` քո պատկերացմամբ: Ես իրավունք չունեի ժպտալու երբ դու տխրում էիր: Խոսելու, երբ դու լուռ էիր: ԵՎ այդպես շարունակ: Հազարները գուցե անցնեմ թվելով այն սահամանափակումները, որով պարուրել էիր ինձ: Ես հարմարվել էի դրան, գուցե այդպես էլ շարունակեի ամբողջ կյանքում, եթե դու չփորձեիր անցնել չափերդ… Կներես… Դու սկսում էիր ձանձրանալ անգամ նրանից, ինչից մարդիկ երբեք չեն ձանձրանում: Դու ձանձրանում էիր ինձ հետ ապրելուց: Իսկ այդ արդեն ներելն անհնար էր:

Հենց այդ ժամանակ էլ լքեցի քեզ ու հեռացա, մի վայրկյան անգամ չմտածելով փոխել որոշումս: Դու այդպես էլ չհասկացար, որ ես կարող էի քեզ բոլորից շատ սիրել, անգամ, երբ ինձ չէիր սիրում: Սակայն ինձ վերաբերվել ինչպես շրջապատին, տանը, հարևանին, ես այդ երբեք չեմ ների…

Հեռացա ու երկար ժամանակ չգրեցի, որովհետև չէի ուզում իմանայիր, թե` որտեղ եմ ես: Բայց հետ… Հետո այն, ինչը ես չկարողացա քեզ հետ չկիսել: Մի տարի էր ինչ մենք միասին չէինք, ու այդ ընդացքում ոչ մի նամակ:  Այդ ժամանակ էլ հենց ծնվեց Անին, և ես գրեցի քեզ, որ գաս ու տեսնես նրան: Իսկ դու հիմարաբար, էլի կներես, այդ նամակն ընդունեցիր ի նշան ներելու: Բայց, հավատա կյանքում քեզ չեմ ների: Թեկուզ այն ամենի համար, որ միասին ապրած ժամանակահատվածում ես չէի կարողանում երեխա ունենալ… Քանզի լարված էի լինում ու ջղային… Իսկ քեզանից փախչելուց հետո ես կարողացա լույս աշխարհ բերել մեր աղջնակին` Անիին:

Ես ատում եմ քեզ, հասկանում ես…

Չեմ բացառում, երբ ծնվեց Անին, ես նորից ինձ փայփայեցի այն հույսը, որ մի օր գուցե դու կփոխվես, ու մի օր գուցե միանանք իրար: Բայց ամեն անգամ, երբ, թեկուզ մի փոքր ետ էի նայում, ակամա ցնցվում էի: Չէ որ դու ինձ հասցրիր սրան:

Ես երկար չթողեցի հանդիպեիր Անիին, որովհետև խուսափում էի քեզանից: Դու չէիր, որ ստիպեցիր իմ կյանքի նավակին անխնա փոթորկվել հույզերի անսանձ օվկիանոսում և խորտակվել որքան հնարավոր է արագ: Այո, հենց դու ստիպեցիր: Ես կարծում էի Անին քեզ հետ երջանիկ չի լինի: Դրա համար էլ ես անձամբ չեմ լինի քեզ ու Անիին միացնողը, բայց խոստանում եմ նաև, որ չեմ խանգարի:

Իսկ հետո… Հետոյի մասին քիչ ուշ:

Ետ եմ նայում ու տեսնում, թե որքան երկար է դառնում նամակս, բայց փոխարենը հոգիս թեթևություն չի զգում: Գրողը տանի, տեսնում ես, թե որքան ցավեր ես ինձ պատճառել…

Քեզ ասացի, որ էլ չգաս դստերդ տեսնելու և խնդրեցի, որ այլևս նամակ չգրես: Ես միևնույն է երբեք չեմ կարդալու: Իսկ դա նույնն է ինչ անհասցե նամակը, որոնք ոչ մի անգամ, ոչ ոք չի գտնի ու չի կարդա:

Հակառակ այդ ամենի` դու շարունակում էիր այցելել մեզ ու ջանում, որ միասին լինենք: Քո` այդ պահին փայփայվող միակ հույսը մեր միասին լինելն էր, իսկ իմը` ճիշտ հակառակը: Քանի անգամ ասացի, որ էլ չգաս: Մոռացիր: Բայց միևնույն էր: Չէիր հասկանում, որ այն երջանկությունը, որ թեկուզ րոպեներ քո ձեռքում էր լինում, քոնն էր ժամանակ առաջ ու քոնը կլիներ հավետ: Քանզի ձեռքերովդ իսկ նետեցիր այն երկինք, կամ պատահաբար բաց թողիր ձեռքերդ և այն թռավ, կամ էլ, այն քոնը պետք է չլիներ ու պատահաբար էր հայտնվել քո ձեռքերում:

Դու ասում էիր  փոխվել ես, որ էլ չես ձանձրանում: Էլ մռայլ չես, որ ես փոխեցի քեզ ու այն ժամանակը, երբ հեռու էինք իրարից: Սակայն կներես, ես անկարող եմ դրան հավատալ ու պարտավոր` չհավատալու դրան, որ երբեմնի մռայլ Արամն այսօր կարող է ժպտալ, որ ամեն ինչից ձանձրացող Արամն այսօր կարող է տարիներով ապրել մեկի հետ, մի տեղում: Ես հասկանում էի, որ ինչ որ բան է մոտենում` առանց վարանելու և ոչնչի առաջ կանգ չառնելով, ու ցավով տարբերում, որ դա ԿՈՐԾԱՆՈՒՄ է: Երկաթյա նյարդերն անգամ անկարող էին դիմանալ քեզ: Ու քեզ հետ միասին ապրած ժամանակներից միայն հոգեկան խանգարման թուլ նշաններ էին ինձ մնացել…

Ես վերցրի Անիին, ու մեկնեցինք Հայաստանից: Ուր: Ուր պատահի… Միայն քեզանից հեռու, թեկուզ և գրողի ծոցը: Հենց դա էլ մինչև վերջ անհայտ կմնա: Հենց դրանով էլ խոցում եմ քեզ: Թերևս դա միակ պատասխանն է քո հարվածների դիմաց: Եթե իրոք երջանկությունը, որի անունը Անի եմ դրել քոնը պետք է լիներ, դու կգտնես նրան:

Դիմեցի Բժշկի: Մի քանի սեանսներ նշանակեց, բայց ոչ մի օգուտ չտվեց: Տեղափոխեցին հոգեբուժարան: Արդեն այն աստիճան էր լինում, որ ես ստիպված էի լինում Անիին որևէ մի քույրի հետ ուղարկել զբոսնելու, միչև մոտս վերջանար ամեն ինչ: ԵՎ ամեն վարկյան: Ամեն վարկյան միզգացողություն էր ինձ պարուրում` ատելություն: Ատելություն մի մարդու նկատմամբ, ում սիրել եմ: ՈՒ հիմա էլ նամակ եմ գրում այդ մարդուն: Գրում, որ քիչ թե շատ թեթևանում` իր իսկ պատճառած ցավերից:

Գիտեմ` յուրաքանչյուր բառը կազդի վրադ, երբ կարդաս: Գիտեմ, որ ցավ եմ պատճառում ու շարունակում պատճառել` երկարացնելով նամակս: Բայց քո պատճառածների դիմաց դրանք չնչին են:

Ես երբեք չէի պատկերացնի, որ երբեմնի երջանիկ Լիլիթս կարող եմ այսպիսի տողեր գրել, սակայն ինքդ ես ստիպում գրել այդպիսինները: Չգիտեմ, ինչն ինձ ստիպեց քեզ հանել հիշողությանս կղզուց ու նետել մոռացության օվկիանոսը, և Աստված գիտի թե ինչ արագությամբ ես այն այնտեղ սուզվում անգամ այդ մեծ տարածության վրա տեղ չզբաղեցնելու համար:

Միայն, երբ նայում եմ Անիին, այդ ժամանակ են աչքերիս առաջ` ակնթարթից էլ արագ գալիս-անցնում միասին եղած տարիների մի քանի  ուրախ օրերս: Միակը, որը հիշեցնում է քեզ, այդ Անին է: ՈՒ, եթե երբևէ կփորձես ինձ շնորհակալություն հայտնել, թեկուզ շշուկով, թեկուզ խավար անկյուններում, մի’ արա այդ ինձ, հայտնիր աղջկա’դ:

Այսօր լրանում է Անիի չորս տարին: Ես համաձայնություն եմ տվել, որ նրան տանեն մանկատուն: ՈՒզում եմ, որ այսօրվանից նրա կյանքն ուրիշ կերպ ընթանա, ու հուսով եմ, որ նրա կյանքում Արամներ չեն հանդիպի: Լսում ես: Նրանք այսօրվանից իրավունք չունեն դժբախտացնելու որևէ մեկին ևս: Անին այլևս խնամել չեմ կարող, որևէ մեկին էլ իմ ձեռքերով հանձնել` երբեք: Թող Աստված որոշի ամեն ինչ: Իսկ իմ ապրելու մասին… Չգիտեմ: Ես հիմա չեմ ապրւմ, այլ տառապում եմ: Այդպես չեմ ուզում: Այդպես չպետքե լիներ, դու ստիպեցիր:

Դրա համար էլ որոշեցի քեզ գրել: Դու ես եղել այն մարդն, որի հետ կիսել եմ երջանկությոանս առաջին ու վերջին րոպեները: ԵՎ դու էլ կլինես այն մարդն, որի հետ կկիսեմ դժբախտությունս:

Չգիտեմ… Ընդհանրապես վերջին նամակները ինչպես են լինում: Իմը, հուսով եմ, հասկացար, թե ինչով է լցված: Իսկ դրա մեղավորը, կարծում եմ, որ ես չեմ, մինչդեռ դու հակառակնես մտածում:

Ինչևէ, գուցե բարին էլ հենց դա է, որ ես հեռացա քեզանից: Ով գիտե, թե ինչ կլիներ, եթե մնայի:

Ես այս նամակից երկուսն եմ գրում. մեկը քո`ինձ նվիրած զարդերի հետ կտամ մանկատանն աշխատող մի կնոջ, որն իր հերթին կփոխանցի Անիին, երբ հարմար կլինի, ու հայր ու աղջիկ կհանդիպեք երբևէ… Չգիտեմ… Աստված քեզ հետ… իսկ ավելի ճիշտ, Աստված Ձեզ հետ

Հենց այստեղ էլ թող գրողը տանի ինձ նրա համար, որ ես այդքան ատում եմ աշխարհի բոլոր Արամներին:

Իսկ վերջում, թեկուզ ինձ կյանքում արցունքներ պարգևելու համար, թեկուզ լուսաբացներս արյունոտելու ու երկինքներս սևացնելու համար` շնորհակալ եմ քեզ: Այս դեպքում գոնե վատի մասին չէի ուզում գրել, սակայն չստացվեց…

Ինչևէ … Հաջողություն քեզ…

ԼԻԼԻԹ

ԱՆԻԻ ՀՈՒՇԱՏԵՏՐԻՑ

…Երկար ժամանակ կլիներ, ինչ չէի տեսել մայրիկին: Տասը տարի: Բայց չէի մոռացել նրան: Վերջին անգամ ծննդյանս օրն էր. Նա արձակել էր մազերն ու ինչ որ նամակ էր գրում: Իսկ ում, այդպես էլ չիմացա: Միակ մեր բարեկամն այդ ժամանակ մի բժիշկ էր, որին այդքան էլ լավ չեմ հիշում: Մայրիկին էլ գուցե մոռացած լինէի, եթե չլիներ նրա լուսանկարով զարդատուփը:

…Այդ օրն անձրև էր գալիս: Մայրիկը խնդրեց, որ գնամ մի կնոջ հետ, իսկ հետո ինքը կգա իմ ետևից: Հակառակ ամեն ինչի`հասցրի թռցնել ու թաքուն հետս վերցնել զարդատուփը: Նրանից ես երբեք չէի բաժանվում: Հետո մայրիկը չեկավ, ու ես շատ վշտացա:

…Մտածում եմ: Փորձում եմ գտնել այս ամենին վերաբերվող որևէ մի հարցի պատասխան, բայց ոչինչ չի ստացվում: Չնայած ամեն կերպ ջանում էի իմանալ, թե ուր է մայրիկը, ոչ մի բան չէր ասում ինձ այն կինը: Այդպես արդեն տասը տարի:

…Ամեն անգամ, երբ անձրև էր գալիս, ես հիշում էի մայրիկի հետ բաժանվելու այն օրը: Դուրս էի գալիս պուրակ, կանգնում անձրևի տակ: Թվում էր, որ մայրիկը կողքս է: Ես չէի ուզում բաց թողնել անձրևի ոչ մի կաթիլ, որ ընկնի գետնին: Երբ անձրևի կաթիլները հպվում էին մարմնիս, ես սառնություն զգալու փոխարեն, ջերմություն էի զգում: Կարծես մայրիկն այդ պահին համբուրում էր ինձ:

…Բայց վաղն ուրիշ օր է: Վաղը լրանում է տասնչորս տարիս: Եսմտածում եմ` ինչ էլ որ լինի, մայրիկը կգա: Ես տարվել էի մայրիկով ու մոռացել, որ կա էլի մեկն, որն իմ կյանքում նույնքան տեղ կարող է զբաղեցնել, որքան մայրիկը: Նրան աղոտ եմ հիշում, մի քանի անգամ եմ տեսել: Մայրիկն ասում էր, որ նա անընդհատ Հայաստան է մեկնում`բարեկամների մոտ ու գործերով: Այս պահին հիշեցի նաև նրան, ու գուցե վաղը նա էլ գա:

…Առավոտյան` ամեն ինչից հետո, երբ ոչ հայրիկը ,ոչ մայրկը չեկավ,մանկատան աշխատող ինձ ծանոթ կինը մի արկղ տվեց: Այնտեղ մինչ այս անհայտ մնացած հարցերիս բոլոր պատասխանները կային, բացի մեկից` ինչպես գտնել հայրիկին: Արկղում հորս`մորս նվիրված զարդերն էին ու մի նամակ, ուր ատելություն ու սեր կար խառնված իրար և տակնուվրա եղած մի կյանք: Ամեն դեպքում ես հայրիկիս սիրում եմ… ՈՒ երևի չեմ հասցնի նրան ատել , ինչպես մայրիկը:

…Արդեն չորորդ օրն է, ինչ ես օրվա մեջ մի քանի անգամ ընթերցում եմ նամակը: ԵՎ  ամեն անգամ սկսում ավելի քիչ հուզվել: Հասկանում ու ընդունում իրականությունը` չնայելով նրա դաժանությանը: Բայց հուզմունքիս պակասելու հետ մեկտեղ, կամաց կամացս սկսում եմ ատել հայրիկին: Ես չգիտեմ` մայրիկն ողջ է, թե `ոչ: Ավելի տանջվում էի այդ անհայտությունից, քան կտանջվեի`իմանալով նրանցից մեկը:

…Մի օր շատ խնդրեցի ինձ ծանոթ կնոջն ու դուրս եկա մանկատնից : Գնացի ուղիղ այն տուն, ուր մենք ապրում էինք: Հարևաններին մայրիկն ասել էր որ ես հորս մոտ եմ: Իսկ ինձ էլ հարևանները պատասխանեցին, որ իմ գնալուց հետո մայրս մեկնել է: Ես չէի կարողանում հասկանալ, թե ինչ է եղել մայրիկի հետ, ու այս հարցը տանջում էր ոչ միայն ինձ, այլ երևի այն մեկին էլ, ում մոտ կար այս նամակից: Այսինքն` հորս:

…Ես նոր հասկացա, որ դժվար է կյանքում մենակ ապրել, իսկ միակ հարազատը, որի մասին ես գիտեի, դա հայրիկն էր:

* * *

Հայրիկի մահվան երկրորդ տարին էր լրանում: Մենք գերեզման էինք գնում: Ես մեկ դիմացս էի նայում, մեկ`ղեկին: Մեկ թեքում էի գլուխս, նայում կողքս նստած մայրիկին, որն աստված գիտի, թե ինչի մասին էր մտածում: Մեկ էլ հայլու միջով` Անահիտին: Հետո կրկին ղեկին ու իմ ճանապարհին: Հայրիկի մահվանից հետո ես շատ էի ուզում մայրիկին հարցնել մի բան, բայց, չգիտեմ ինչու, չէր ստացվում: Ամբողջ ճանապարհին դրա շուրջն էի մտածում ու որոշեցի այսօր հարցնել նրան:

-Մա,դու դեռ նրան չես ներել:

Մայրիկը մի վայրկյան նայեց դեմքիս ու թեքեց գլուխը: ՈՒ թվաց, թե ամեն ինչ կամ գուցե ոչինչ էլ չհասկացա… Նրա ակնթարթից էլ կարճ թվացող այդ հայացքի մեջ, մի պահ ամեն ինչ կար, իսկ մյուս պահին` ոչինչ չասող դատարկություն…

* * *

Իմ ու Անահիտի տասնութ տարին էր լրանում: Տոն էր: Բայց այն չգիտեմ ինչի վերածվեց: Մեզ ասել էին, որ այդ օրն ինչ-որ բան ենք իմանալու, գաղտնիք կամ նման մի բան, բայց մեր ուրախությունը թույլ չէր տալիս մտածել դրա մասին, հետաքրքրվել դրանով և պահել ուշադրության կենտրոնում: Միայն մեր ծննդյան օրվա մասին էինք մտածում:

Նստեցինք սեղան, ու մայրիկը սկսեց ինձ և Անահիտին  պատմել մի նամակի մասին: Իհարկե այդ պատմությունը քիչ անց շարունակեց հայրիկը, իհարկե սկզբում ցավով, բայց հետո արդեն ափսոսանքով ու մի քիչ թեթևացած: Այդ նամակը շուրջ տասնհինգ  տարի առաջ ինքը գտել էր հորս գրպանում: Ամեն ինչ մի կողմ դրվեց և ընթերցվեց այն:

Մի կնոջ ու մի աղջկա մասին էր գրված այնտեղ, որոնց հայրս  թողել էր բախտի քմահաճույքին, անտեր ու անօգնական: Ճակատագիրը օգտվել էր դրանից: Այդպես էլ մեզ անհայտ մնացած մահը, թե տառապանքը գրկել էր ոմն Լիլիթին, իսկ դժբախտությունը պարուրել նրա  աղջկան: Մենք չգիտեինք այդ մասին: Հայրիկը շատ անգամ էր լռել իր մանկությանը վերաբերող հարցերին: Մի խոսքով, արել ամեն ինչ, որն իր մոտ հոյակապ էր ստացվել, որ ոչինչ գլխի չընկնենք: Բայց շատ զարմանալի էր, որովհետև  այնտեղ հայրիկի բոլորովին ուրիշ բնավորության մասին էր խոսվում, որից երևի միյայն նրա մի տեսակ մռայլությունն էր մնացել: Ցնցվեցինք ուղղակի: Ավելին: Ես ու Անահիտը հուզվեցինք դրանից: Հորս ստիպեցինք ավելի մանրամասն պատմել ամեն ինչ: Գիտեինք, որ, ցավ էինք պաճառում, բայց…

Ամենից շատ հետաքրքրում էր, թե ինչ է եղել երբ մայրիկը գտել է նամակը:

Մայրս հարազատներ չէր ունեցել: Միայնակ էր եղել այս դժվար ու խենթ աշխարհում: Հետո հանդիպել էր հայրիկին: Սիրել էին միմիյանց: Հայրիկն այդ նամակը միշտ գրպանում էր պահել (անգամ մեր ծննդյան օրն այն գրպանից հանեց), պատկերացրել է, որ օրերից մի օր մայրս կգտնի այն ու որոշել է ասել նրան այդ մասին: Բայց այդ օրը մայրիկն արդեն գտած է եղել: Պատմելուց հետո բան չի փոխվել: Նրանք շարունակել են սիրել միմիանց: Միայն մայրիկը չի ներել նրան կնոջն ու աղջկան  այդպես անօգնական թողնելու համար, որը նաև ծննդյան օրն էլ նշվեց:

Տասնինն տարեկանում հայրիկն հանդիպել է Լիլիթին: Ամուսնացել ու, չնայած ամեն դժվարությունների , հետն ապրել երկու տարի: Հայրիկը չբացառեց որ եղել է այնպիսի բնավորության տեր, ինչպիսին բառ առ բառ նկարագրել է Լիլիթը: Քսանմեկում բաժանվել են: Մի տարի հետո ծնվել է աղջիկը: Հետո հանդիպել են ու բաժանվել կրկին: Այդ ժամանակ էլ Հենց  փոխվել է հայրիկը: Երկու տարի տառապել…  Զգացել, որ մեղավոր է:  ԵՎ այդ տառապանքներն էլ փոխել են նրան: ՈՒ դրանից հետո էլ հենց նրա կյանքում հայտնվել  է մայրիկը: Մորս սերն ու քնքշանքը կամաց-կամաց սառեցրել է անցյալը, և չես էլ կարող ասել” Փառք Ասծո” թե …

Հայրս ջնջել է այն, բոլորովին մոռացել անցած գնացածը (թեկուզ այդպես չի լինում, կամ բավականին  դժվար, ինչևէ, դա հայրիկը կիմանար ավելիա լավ), ու նոր կյանք սկսել մայրիկի հետ:

Քառասունհինգում նա մահացավ: Մահանալուց անգամ մայրիկը չներեց նրան, գուցե ոչ իրենից կախված արարքի համար: Ես միշտ նեղվում էի դրանից, մտածում, որ մայրիկն արդեն ներած կլինի: Սակայն խուսափում էի հարցնել: Ինձ թվում էր, թե պահը եկել է, դրա համար էլ հարցրի մորս, բայց նրա ակնթարթից էլ կարճ թվացող հայացքից թվաց ամեն ինչ, կամ գուցե ոչինչ էլ չհասկացա:

* * *

-Գեղամ հիշում ես , թե քանի անգամ ենք փախել տանից ու եկել այստեղ: Երևի այնքան շատ որ ասելու չի, չէ: Մի տեսակ ձգել է մեզ այս այգին: Հիշում ես երբ հայրիկն ասում էր. «ՈՒր եք ուզում գնանք զբոսնենք», միաբերան այս այգու անունն էինք տալիս: Իսկ հայրիկը մի տեսակ տխրում էր: Նստում էր այն նստարանին աչքերն առանց թարթելու երկար նայում էր ուռենիներին:

Եվ…

Եվայն, որ… Ահա, տես, այն երկաթի դուրս ցցված կտորն, նրանից ցայտող ջրի բարակությունը, այն ուռենիները, որոնք ժամանակի ընթացքում որքան են հաստացրել իրենց բները:

-Ան, ինչ էիր ասելու ասա գնանք: Հոգնած եմ, և ուր որ  է անձրև կգա:

-Հայրիկի նամակը հիշում ես:

Ես գլխով արի: -Իսկ Լիլիթն:

-Այո:

-Իսկ նրանց առաջին հանդիպումը:

-Անահիտ, ճիշտ ես գլխի ընկել:

-Այստեղ են, չէ, նրանք հանդիպել առաջին անգամ: Պատկերացնում ես, թե հայրիկին ինչքան ենք ճնշել հոգեպես: Մերժել չէր կարող: ՈՒստի, միշտ երբ խնդրել ենք, թեկուզ մայրիկի հետ, նա մեզ բերել է այս պուրակ: Նրանք միշտ մնում էին այստեղ նստած, իսկ մենք հիմարի պես թռվռում էինք:

-Զարմանալու է Անահիտ, ոնց էր մեզ ձգում այս այգին:

-Գեղամ, խոստանում ես, չէ, որ երբեք, ոչ մեկի հանդեպ այդպես չես վարվի, ինչպես հայրիկը: Անարդարէ, չնայելով անգամ այն բանին, զգացել է իրմեղքերն ու զղջացել արածների համար: Այն ինչ չի տվել Լիլիթին, տվել է մեզ ու մայրիկին: Համենայն դեպս անարդար է:

-Ես ոչ մի դեպքում այդպես չեմ վարվի: Երբեք անօգնական չեմ թողնի ոչ մի էակի: Երջանկություն, միայն երջանկություն կպարգևեմ: Անգամ չեմ էլ պարգևի, կշռայլեմ խենթի պես:

Ես գրկեցի Անահիտին ու համբուրեցի, և մենք վազեցինք տուն: Այս ամենից հետո թվում էր` անգամ քայլել չկարողանանք, բայց անձրև էր գալիս, մենք էլ ստիպված էինք վազել:

Իմ ու Անահիտի կողմից մեր ծննդյան օրվանից միայն մեկ ամիս հետո հիշվեց այդ նամակը, երբ երջանկություն գտածի պես ուրախ Անահիտը, ինձ կտրելով ամեն ինչից, վազեցրեց այն այգին, ուր մենք հաճախ էինք լինում, թե` հայրիկի մահանալուց հետո, թե`նրա ողջ ժամանակ: Հետո այն մոռացվեց: Հետո այն մոռացվեց, ու ես շատ ուրած եմ, որ այդ նամակը ոչնչով չազդեց մեր ընտանիքն ամուր պահող սյան վրա, թեթև անգամ չցնցեց այն: Շարունակեցինք ապրել այնպես, ինչպես այդ նամակի հայտնվելուց առաջ:

* * *

Վերցրի սպիտակ վարդերի մի փունջ և շտապեցի: Միշտ, երբ պայմանավորվում էինք, նա ինձանից շուտ էր լինում տեղում:Այսօր որոշեցի շուտ գնալ: Սակայն էլի չստացվեց:

Կանգնել էր արձանի մոտ ու նայում էր ներքև ընկնող տերևներին: Նրա աչքերը չտեսի նման հետևում էին ամեն մի ցած ընկնող տերևի:

-Բարև:

-Բարի օր:

-Շատ եմ ուշացել:

-Ոչ, կես ժամ:

-Կես Ժամ ապրելու համար մարդիկ իրենց ինչերից ասես որ չեն զրկում, իսկ դու ասում ես, որ այն շատ չէ:

-Ես էլի կարող եմ սպասել:

-Ընդհանրապես, թե…

-Չէ, միայն քեզ:

-Վերցրու այս վարդերը:

-Գիտես, Գեղամ, ես վարդեր…

-Գիտեմ, գիտեմ:

Վարդերն Անիի սիրած միակ ծաղիկներն էին: Ասում էր, որ մայրն էլ է սիրում: Անիի աչքերում միշտ արցունքի կես կաթիլ կար: Վարդերը միակն էին, որ կրկնապատկում էին դրանք, դարձնում կաթիլ, երկուսը, երեքը… Հետո նրանք հոսում էին այտերի վրայով, լճանում շուրթերի մոտ ու այնտեղից ցնդում` օդին խառնվելով իր թախիծն ու տխրությունը: ՈՒ այդպես ամեն անգամ` սպիտակ վարդեր տեսնելուց:

-Անի, մրսում ես:

-Ոչ:

-Բայց դու դողում ես:

-Չէ, ոչինչ չկա, ուղղակի մայրիկի նամակը…

Գրողը տանի, ինչքան տառապանք կա այնտեղ:

-Ինչ նամակ, ինչեր ես խոսում:

-Դե, մայրիկ էլի: Ամբողջ գիշեր չեմ քնել ու կարդացել այն:

-Անի, քեզ հետ ինչ-որ բան է կատարվում: Մայրկդ երեկ չէր, որ Երևանում էր: Երեկ երեկոյան, երբ ես ձեր տանն էի:

-Գեղամ, ինչ ել որ լինի, դու ինձ կսիրես, չէ: Արի քայլենք, կանգնած չմնանք, հա:

-Բայց ուր:

-ՈՒր ուզում է պատահի, թեկուղ գրողի ծոցը, միայն հեռու լինենք այս անիծված նստարանից, այս ծառերից: Ինչքան տառապանք կա այս փոքր տարածքում…Արի վաղը նորից հանդիպենք:

-Անի, քեզ ինչ եղավ:

-Ոչենչ, ուղղակի ամբողջ գիշեր մի գիրք եմ կարդացել, նամակի մասին էր, մոր` աղջկան գրած նամակի մասին: Դու անպայման այն կկարդաս: Կտամ քեզ, եթե իհարկե ադքան համարձակություն գտնեմ: Լավ, համբուրի ինձ, վաղը կհանդիպենք:

Ես համբուրեցի նրան: Ամբողջովին ցնցվում էր: Հետո լուռ ճանապարեցի նրան: Երեկ էլ էր այդպես տարարօինակ: Երբեք չեմ մտածել, որ մարդկանց վրա այդպես կարող է ազդել գիրքը: Ինչևէ, ես սիրում եմ Անիին: Չորրորդ անգամ է, ինչ հանդիպում էինք: Երեկ համարձակվեցի ասել, որ սիրում եմ, իսկ այսօր սպասում էի պատասխանին: Սակայն չստացվեց, բայց վաղը հաստատ կիմանամ, որ իզուր չեմ սիրում, որ ինձ էլ են սիրում…

* * *

Ես ուզում էի Գեղամին պատմել ամեն բան: Որ ես ծնողներ չունեմ, որ նրանք, ում հետ ես ապրում եմ ,իմ ծնողները չեն, որ նրանք ինձ որդեգրել են: Բայց վախենում էի, որ իրականությունը նրան կվանի ինձնից:

ԵՎ ամեն անգամ, երբ փորձում էի պատմել նրան, իրան, ինչ-որ մի բան ինձ խուսափել էր տալիս: Մենք իրար երկար ժամանակ չէինք ճանաչում: Երկու-երեք ամիս և ընդամենը մի քանի հանդիպում:

Սիրում էինք իրար, բայց դեռ ամուր չէինք կապվել: Դա էր միակ պատճառը, որն ինձ խուսափել էր տալիս չպատմել նրան: Վախենում էի որ կկորցնեմ նրան, ում աչքերում ինձ թվում էր, թե միշտ հայրիկին էի տեսնում:

Այսօր էլ որոշեցի պատմել պուրակում: Բայց, երբ Գեղամն ասաց, որ գժվել եմ, ինչ մայրիկ, ես կրկին ետ դարձա բռնածս գործի կես ճանապարհից: Սակայն այդպես չպետք է լիներ:

Եթե նա ինձ իրոք սիրում է, եթե իրոք խելագարվում է ինձ համար ու, եթե իրոք ոչ մի բան չի կարող խանգարել մեզ միասին լինել, ուրեմն կհասկանա: Գուցե իրոք դրա մեջ ինչ-որ բան չկա, որ ես ծնողներ չունեմ: Չգիտեմ… Սակայն ինձ միշտ թվում է, որ այդ ամենն իմ կյանքում հաստատ ինչ-որ բան են փոխելու:

Թաքցնել չեմ ուզում:

Ինչու չիմանա, որ ես մի կյանքի փոխարեն երեքն ունեմ: Մեկը` մինչև մայրիկի կորցնելը, մյուսն ամբողջովին անցել է մանկատանը, իսկ երրորդն` այն պահից սկսած, երբ ինձ որդեգրել են: Շատ եմ վախենում մի չորրորդին հանդիպելուց: ԵՎ ինչու խուսափել իրականությունից, որն ինձ այնքան ցավեր է պատճառել: Երևի այս ամենի մեջ այնքան էլ ինչ-որ բան չկա, որը ստիպի նրան հեռանալ ինձանից:

Սիրտս ինչ-որ բան է կանխատեսում: ԵՎ ես, ցավոք, չեմ կարողանում տարբերել` երջանկություն է այն, թե` տխրություն:

Պառկելուց առաջ անպայման կաղոթեմ Աստծուն ու կխնդրեմ,որ վաղն ամեն ինչ նորմալ անցնի ու չեմ մոռանա ասել,որ ես սիրում եմ Գեղամին ու չեմ ուզում կորցնել նրան…

* * *

Առավոտ էր:

Ես արթնացա, վերցրի մայրիկի նամակը, հագնվեցի ու շտապեցի այգի: Ոչինչ չէի տեսմում `ոչ’ շուրջս քայլող մարդկանց, ո’չ ավտոմեքենաներին: Միայն այգու այն հատվածն էի տեսնում, ուր հայրիկն առաջին անգամ հանդիպել էր մայրիկին: ՈՒր առաջին անգամ հանդիպել էինք ես և Գեղամը, երբ Անահիտի հետ եկել էին զբոսնելու, և ուր պիտի կայանար այն իրականության բացահայտումն, որ ես գաղտնի էի պահել Գեղամից: Գրողը տանի, որքան երջանկություն ու տառապանք կա խառնված իրար:

Ես քայլում էի ձյան վրայով, կարծես մարմարե կառքով դեպի ինչ-որ տարօրինակ երջանկություն սլանալուց լինեի:

Այդ կառքի պատուհաններից ոչինչ չէր երևում:

Միայն Գեղամի խոսքերն էին արձագանքում ներսումս , որ ինձ սիրելու է , ինչ էլ որ լինի : Բայց այդ կառքից իջնել էր պետք : Գեղամն ինձ սպասում էր :

* * *

ՈՒրախ էր :

Գուցե այդպես է լինում դժբախտության հետ բախվելուց առաջ :

-Բարև :

-Բարի օր :

-ՈՒրախ ես :

-Գիտեմ : Չէ որ հաջողվեց գոնե մեկ անգամ առաջինը լինել հանդիպման վայրում :

-Գեղամ , ինձ սիրում ես , չէ , ինչ ել որ լինի :

-Արի չխոսենք այդ մասին : Չգիտես , ինչ է , որ ոչինչ  չի խանգարի մեզ :

-Իսկ իրականությունը :

— Առավել ևս , անգամ ինչ կարգի էլ ուզում է լինի:

— ՈՒրեմն ,ես մինչև հիմա գաղտնիք եմ պահել քեզանից, բայց ոչ թե գաղտնիք պահելու համար ,այլ վախենում էի, որ կկորցնեմ քեզ: Այսօր այն կասեմ: Արարքիս համար կներես, հա :

Բայց ձայնս սկսեց դողղալ, զգացի, որ նորից կարող եմ չասել Գեղամին:  Սակայն … Փառք Աստծո , հանեցի գրպանիցս նամակն ու տվեցի նրան.

-Կարդա , հետո ամեն ինչ կբացատրեմ :

* * *

Խլեցի Անիի ձեռքից նամակն ու սկսեցի կարդալ: Ինձ թվում էր, որ այնտեղ վատ բան է լինելու գրված: Համենայնդեպս, այդպես էր զգացնել տալիս Անին: Երրորդ թե չորրորդ էջին էի հասել, երբ դադարեցի կարդալ և ապշած նայեցի Անիին: Ես կյանքում այդպիսի ապուշ հայացքով դեռ ոչ ոքի չէի նայել: Նամակում ինձ ծանոթ անուններ հանդիպեցին: Հետո այն նմանվեց մի ծանոթ պատմության սկզբի: Հետո էլ հասկացա, որ դա այն նույն նամակից էր, որ մայրս գտել էր հորս գրպանում:

— Անի որտեղից սա քեզ:

-Մայրս է գրել:

-Անի, ես գժվել եմ թե աշխարհն է գժվել :

-Գեղամ, կներես, հա…

Իրոք մայրդ է գրել:

— Ինչու չես խոսում Գեղամ, էլ ինձ չես սիրի:

-Անի, դու գիտես… Դու ինչպես է որ  չգիտես:

Դու գիտես ինչ եղավ հիմա… Ես չեմ կարդում այն, որովհետև դրա կարիքը չկա: Ես քաջ ծանոթ եմ այս պատմությանը, հայրս էլ ուներ այս նամակից:

Անին ավելի ապշահար նայեց ինձ: Ես էլ, Անին էլ երջանկության կորցրածի` թե գտածի նման փաթաթվեցինք իրար և սկսեցինք արտասվել: Իրոք, դժվար էր ասել, թե ինչ եինք զգում: Մեր շուրջը ոչինչ չէր երևում, ուժեղ և մեծ փաթիլներով ձյուն եր գալիս: Այգում մեզանից բացի ոչ ոք չկար: Մենք կանգնել էինք այն ուռենիների մոտ, ուր առաջին անգամ հայրիկը հանդիպել էր մայրիկին `Լիլիթին: Ես երբեք չէի պատկերացնի , որ այսպես կարող էր պատահել…

* * *

Ես էլ չգիտեմ թե, ինչ գրեմ: Անկեղծ ասած, հիմա էլ, երբ այդ օրը հիշում եմ, նույնպես սկսում եմ հուզվել:

Այդ օրվանից բավական անցել է: Մենք էլ, Անին էլ հարմարվել ենք մեր կյանքի այդ երջանիկ փոփոխությոանը: Ես միշտ կաշխատեմ, որ Անին կյանքում երջանիկ լինի: Այդպես գուցե քավեմ հորս` Լիլիթի հանդեպ գործած մեղքերը:

Իսկ հիմա… Թույլ տվեք գնամ քնելու: Վաղն իմ և Անահիտի ծննդյան օրն է: Հուսով եմ, այն այլևս ոչ մի բանի չի վերածվի:

Երբ Գեղամը պառկեց, դրսում ձյուն էր գալիս և նստում առանց այն էլ ձյունով պատված փողոցներն ու մայթերին և ծածկում պատուհանը, որից այն կողմ, առանց այն էլ չէր երևում Գեղամը: Իսկ Անին ու անահիտը պատրաստում էին տոնական սեղանը` մի տեսակ երջանկությամբ պարուրված, որն, անկասկած, դրսում տեղացող ձյունն էր պարգևում նրանց: Գրողի տարած այդ ձյան փաթիլների մեջ որքան երջանկության կա:

Ահա մի փոքրիկ պատմություն`կյանքից մի չքնաղ աղջնակի: Բնավ, ոչ ոք չէր ցանկանա, որ այդպես լիներ: Բայց ճակատագիր է, որին երբեք, ոչ ոք, ոչինչ անել չի կարող:

Ինչևէ… Գուցե բարին էլ հենց դա է… Կամ գուցէ բարին էլ հենց այդպես է լինում լինում… Չգիտեմ …

Թող ձեր կյանքում ձյունը միայն երջանկություն բերի; շնորհակալ եմ ընթերցելու համար…

 

 

14 комментариев